Хамбын мүрысөөндэ хабаадаһан эрхимүүдые урмашуулжа шагнаха тухай: 

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн командануудта ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань дипломууд болон мүнгэн шан (30 000 мянга, 20 0000 мянга, 10 000 мянга түхэриг) болон тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Энэ мүрысөөндэ хабаадаһан командын түлөөлэгшэдтэ болон багшанарта сертификадууд үгтэхэ.

Хамбын гол шан абалгын тэмсээндэ илаһан команда Буряад нютагуудай нангин мүргэлтэ газарнуудые гороо хэхэ шанда хүртэхэ (Балдан-Брэйбун, Тамчын дасан, Ивалгын дасан, Шулуутайн дасан, Анаа дасан, Зандан Жуу, Жаран Хашар, Агын дасан, Сүүгэл дасан, Үзөөн дасан).http://minkultrb.ru/news/detail.php?SECTION_ID=96&ELEMENT_ID=6289

Юртэмсын хүн түрэлтэндэ эхэ хэлэнһээ

ондоо мүнхын аршаан үгы.

Эхэ хэлээ мартабал,

Мүхэлэй үүдэ нээнэ

ЭХЭ ХЭЛЭН – МҮНХЫН АРШААН

I БҮГЭДЭ БУРЯАДАЙ БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ МҮРЫСӨӨН

Буддын шажантанай заншалта Сангхын

дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Мүрысөөнэй  зорилгонууд:

1.  Буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхын, буряад нютаг хэлэн дээрээ харилсаха таарамжатай арга байгуулхын тула тус мүрысөөн эмхидхэгдэнэ.

2.  Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхэ саашань арьбадхаха хүсэл түрүүлжэ, үндэһэн арадайнгаа баялиг – эжы, абынгаа хэлэ сэгнүүлжэ һургаха.

Мүрысөөнэй үнгэрхэ болзор, хаяг:

2014 оной 6 һарын 12-13 үдэрнүүдтэ Ивалгын дасанда үнгэрхэ. 6 һарын 12-то үглөөнэй 09 саг 30 минутаһаа регистраци эхилнэ.

Мүрысөөндэ хабаадагшад:  

5-7 хүнһөө бүридэһэн команда соо  эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Командын бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй.  

 Мүрысөөнэй эрилтэнүүд: 

1.   Мүрысөөндэ хабаадагшад түрэл хэлэн дээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ аргатай, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.

2.   Угсаатан бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлэн дээрэ хэлэхэ, хөөрэхэнь шухала.

 МҮРЫСӨӨНЭЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу малаа – мори, үхэр, хони, ямаа, тэмээ – үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ түрэл хэлэндээ зорюулагдаһан “Эхэ хэлэн – мүнхын аршаан” гэһэн  мүрысөөнэй шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэбэ. Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээнгэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй юм.  

Бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» (бүхэ), хонхойгоод унаһыень «ямаан» (хонхо), хажуулдижа зогсоод, бүтүү талаараа дээшээ хараһаниинь морин,  хээтэй хажуугаараа зогсоһыень «үхэр», ута руугаа өөдөө бодоод байһаниинь тэмээн (ёро) болодог юм.    

I шата

1.      Морин тала: АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Танилсалга

2.      Хонин тала: БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДYЙТЭЙ! Хөөрөөн

3.      Үхэр тала: ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ! Найруулгын зүйлтэй оршуулга

4.      Ямаан тала: ҺОНЮУША ХАРАГШАДАЙ АНХАРАЛДА. Реклама

5.      Тэмээн тала: ЗҮБШЭХЭ, СЭЭРЛЭХЭ ЗҮЙЛНҮҮД. Элирүүлэн тобшолго

    

II шата

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамбын гол шан абалгын тэмсээн

МҮРЫСӨӨНЭЙ ДҮРИМҮҮД

 I шата

1.    ШАГАЙН МОРИН ТАЛА – АБА  ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын шатын мүрысөөн. 

Аймаг, сэлеэн тухай хөөрөөн соогоо тоонто нютагайнгаа домог, түүхэ, байгаалиин баялиг, солото зон тухай мэдэсэ 5-7 минутын туршада тодорхойлхо зэргэтэй. Командын гэшүүд үгтэһэн сэдэбээр гү, али нэгэ өөрын дураар шэлэһэн сэдэбээр булта хабаадалсажа танилсалгаяа эмхидхэхэ.  

Жэшээнь:

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай байгаали

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай бүхэ

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай  хүлэг эрдэни

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай шүтөөнүүд г.м.

 Хөөрөөгөө шэмэглэн, мүнөө үеын оньһон аргануудые хэрэглэжэ болохо (видеопрезентаци, видеоряд, фильм...). Гэбэшье, мүрысөөндэ хабаадагшадай сээжэ хөөрөөнэй ульгам баяниинь хараада абтан сэгнэгдэхэ.

2.         ШАГАЙН  ХОНИН  ТАЛА –

                          БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД - ЕРЭЭДYЙТЭЙ!

 Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин “Даян дэлхэйн нэрэнүүд” гэһэн мүрысөөн.

 “Даян дэлхэй” (амитад, шубууд, загаһад, хорхой шумуул, ургамал) болон  хүнэй бэеын мүсэнүүдые нэрлэхэ. Тус сэдэбүүдээр зурагууд дурадхагдаха.  

3.    ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА – ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

“Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй” гэһэн үгын ёһоор гандашагүй эрдэм мэдэсэ харуулха мүрысөөн.

Ород хэлэнһээ үгтэһэн үгүүлэл өөрынгөө нютаг хэлэн дээрэ  оршуулжа, олоной һонорто соносхохо (3-5 минута бэлэдхэлдэ үгтэхэ).

4.    ШАГАЙН  ЯМААН ТАЛА –

ҺОНЮУША ХАРАГШАДАЙ АНХАРАЛДА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абари хараадаа абан, удаадахи мүрысөөн дурадхагдаха.

Нютагайнгаа онсо шэнжэнүүдые тэмдэглэн, буряад эдеэ хоолоо, буряад хубсаһаяа олондо мэдүүлжэ, хүнэй һонирхол татама түрэл нютаг руугаа  уриһан реклама найруулха.  (1-1,5 минута үгтэхэ)

Сэдэбүүд: сагаан эдеэн, мяхан табаг, эхэнэрэй хубсаһан, эрэшүүлэй хубсаһан, хүүгэдэй хубсаһан.

Рекламын сэдэб биледээр шэлэгдэжэ, 3-5 минутын туршада бэлэдхэл хэхэ.

5.    ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА –

            ЗҮБШЭХЭ, СЭЭРЛЭХЭ ЗҮЙЛНҮҮД

Элинсэгэйнгээ  нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээн арад зоноо тэдхээдэг юм.

Тэрэнэй ёһоор таанадта иимэ даабари: дурадхагдаһан гэрэлзурагууд дээрэ үгтэһэн үйлэ хэрэгүүдэй зүб бурууень элирүүлхэ. Нютагайнгаа заншал, гурим, хэлэ тодоор харуулхые оролдохо шухала.

   Сэдэбүүд:

–        Гал гуламтаа сахилга тухай;

–        Мүргэлэй газараар бэеэ абажа ябаха заабаринууд;

–        Хүниие угталгын, мэндэшэлгын, харилсаанай, үдэшэлгын ёһонууд;

–        Буряад түрын заншалнууд.

II шата. БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ

Хамбын гол шан абалгын тэмсээн

1.      Нютагайнгаа буддын шажанай мүргэлэй газар (обоо, субарга, бунхан, дуган, мааниин шулуун) тухай 2-3 минутын сээжэ хөөрөө дэлгэхэ. Заатагүй буддын шажанай нэрэ томьёонуудые хэрэглэхэ.

2.      “Буддын шажан Буряад орондо” гэһэн сэдэбээр тестовэ асуудалнууд үгтэхэ.

Шэнжэлхэ сэдэбүүд: Буддын шажан Буряадта, Буряад угсаатанай (Агын, Буряадай, Эрхуугэй, СПб) дасангууд, нютагай дасанай түүхэ,  Бандида Хамба ламанар тухай, шүтөөнүүд, шажанай үгэнүүд (hургаалнууд), бурхадай нэрэнүүд, ламанарай зиндаанууд (ширээтэ лама, соржо лама, гэсхы лама...), буддын шажанай пантеон (Бурхан багша, бурханай табан изагууртан – Будда Дхьяни, бодисаданар, идамууд, хандамаанар, сахюусанууд, тэнгэринүүд) г.м.

Эрхимүүдые урмашуулга болон шагналга

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн командануудта ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань дипломууд болон мүнгэн шан барюулагдаха. Энэ мүрысөөндэ хабаадаһан командын түлөөлэгшэдтэ болон багшанарта сертификат үгтэхэ.

Утас: 89503935033  Ямар нэгэ асуудалнууд гарабал, ламанарһаа асууха.

Хэрэглэгдэхэ литература:

Л.Намжилова “Шэдитэ эрхи”, “Алтан эрхи”

Л. Линховоин “Лодон багшын дэбтэрһээ”;

Б-Х. Цырендоржиева “Хүн болохо багаһаа”;

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева “Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи”“Буряад хэлэн” гэһэн сахим һураха бэшэгэй “Буряад юртэмсэ” хуби;

“Буряад хэлэн” гэһэн сахим һураха бэшэгэй “Наадан һурая-Даян дэлхэй” хуби гэхэ мэтэ.

Ага руу ошохонь...

Үглөөдэр минии нүхэд Ага руу ошожо, тоглолтонуудаа эхилхэнь. Бэлигма, Мүнхзул, Бадма, Даша-Доржо. Шэнэ дискынгээ баярай наада хэхэнь. Амжалта хүсэнэб.

http://minkultrb.ru/news/detail.php?SECTION_ID=96&ELEMENT_ID=6142

Хамбын толинууд

Ивалгын дасанда үнгэрһэн Бага хуралай дүнгүүд тухай хэлэбэл, Баргажан, Хурамхаан, Зэдэ, Сэлэнгэ, Захаамин, Түнхэн, Аха, Хяагтын түлөөлэгшэнэр ерэжэ, хэдыхэн лэ һара соо суглуулжа  нютаг хэлэнэйнгээ үгэнүүдэй толинуудтай танилсуулба.

Хабарай дулаахан үдэрнүүдээр Шэнэхээнэй малша айлнууд малайнгаа түлнүүдые эмнижэ эхилбэ. Хурьга эшэгэнэй 1-2 һаратай, буруунуудай жэлтэй, адууһанай хоёр жэлтэй болоод байхада эмнидэг байгаа. Эмнеэ гэжэ үгэ малайнгаа шэхые отолжо тэмдэглэхые хэлэнэ.
Айл бүхэн өөр өөрынгөө тусгаар эмьтэй байгаа. Хурьга, эшэгэнэйнгээ шэхэнһээ эмнижэ абаһан таһархайнуудые тооложо, хэды толгой түл абаһанаа баяшуул мэдэдэг байгаа юм. Нэгэ айлай малнууд бултадаа адли эмьтэй байгаа. Малаа алдаа һаа, эмеэрынь һурагшалан бэдэржэ олодог бэлэй.

Адуутай айлнууд (һүрэг адуутай) адууһануудайнгаа зүүн гуяда гү, али ташаада тамга дарадаг һэн. Түмэрөөр хэһэн тамгые галда халаагаад, адууһанайнгаа гуя, ташааень хайрадаг байгаа. Түхэреэн горьё, хас, ошир, а, ба, ха гэжэ монгол болон га, ха гэжэ түбэд үзэгүүдээр хэһэн ондо ондоо тамгануудтай байһан юм.
Эмнеэтэй хамта эрэ малнуудайнгаа заһааень шэмхэн абадаг һэн. Захын хүндэ бэшэ, харин тусгаар хүнгэн гартай хүндэ малайнгаа заһаае шэмхүүлдэг байгаа. Мүн энэ үедэ даага, гунанай болоод заримдаа үреэ, ехэ адууһанайшье дэлһые хиргажа абадаг — дэллэдэг һэн. Мүн үреэ адууһануудайнгаа хамарынь һэтэлдэгшье ёһо байгаа.
Адууһа дэллэлгэ, заһалга, эмнилгэ болоходо, шамбай шамбай хүбүүдэй шадалаа харуулдаг хабатай гоё үдэр болодог һэн. Хорёо соо хаалтатай байһан адуу ургалжа гү, али бугуулдижа барилга юуншье бэшэ (Лодон Линховоин).

Сайн байна! Мүнөө уншагшадтаа Үбэр-Монголой мэдээжэ дуушан Сэсгмаагай Шэгнэхээн нютагтаа  хэһэн шэнэ гэрэлзурагуудые дурадханаб. Улаан-Үдэ хэды удаа ерэжэ тоглоһон Сэсэгмаа дуушан “Анда” хамталигай гол дуушанаар 7 жэлэй удаа хүдэлжэ байна. 

"Газар газарай изагуур урлигтай Үбэр-Монголойнгоо бүхы нютагуудай хүгжэм дууе харуулһан хамталиг болонобди. Арадай дуунуудые манай хүгжэмшэд шэнэ аргаар найруулна, хаанаш ябахадамнай “Андын” концертнуудые хүгшэ залуугүй халуун хүлеэн абадаг гээшэ. Һонин гэхэдэ, монгол туургататанаймнай урлигые гадаадын хүмүүс ехэтэ һонирходог, энэ жэгтэй гоё" - гэжэ Сэсэгмаа хөөрөө бэлэй. Нээрээшье, "Анда" хамталигтаяа суг Сэсэгмаа Европын гүрэнүүдээр,  хэды һараар Америкаарш 3 удаа ябаа, Австрали, Шэнэ Зеланди, Азиин улсууд гээд  ошоогүй газарынь үсөөн үлөө. 

Баян-Хушуу обоодо абтаһан Сэсэгмаагай шэнэ фотозурагууд танай анхаралда: 

   

3 һарын 5-да Буряадай гүрэнэй филармониин танхимда  үдэрэй 15.00 сагта мүн энэл үдэшын 18.30 сагта  Монгол Улсын, Үбэр-Монголой найруулагшад ерэжэ Буряад арад түмэндэ "АРАВТ" гэһэн кино үзүүлхэ. Та бүгэдые уринаб энэ кинодо. 

Холбоогой жаргалтай Тулга ахатан

Үбэр-Монголой Шэнэхээн буряадуудай ажабайдалда зорюулһан үзэсхэлэнэй нээгдэхын урда 2007 ондо энэ нютагта болоһон хэды уулзалгаяа уншагшадайнгаа анхаралда дурадханабди. Шэнэхээнэй Холбоодо Тулгатан гэһэн бүлэтэй танилсажа хөөрэлдэбэбди.  

–        Сайн байна, танилсая танай бүлэтэй. Ямар угайбта, хэды хүүгэдтэйбта, юу хэжэ һуудагбта?

– Манайхин сагаангууд угтай. Сэмпэл Гармын Дансаранай Шэмэдсэрэнэй Тулгынхи гэжэ дүрбэн һуунабди. Хоёр хүбүүдтэйбди. Шэнэхээн нэгэдэлэй, Баруун холбоо бригадын моришон Тулга гэжэ айлайхибди.

– Хүбүүд тухайгаа хөөрэгты. Хэдытэй болонхойнууд бэ?                        

– Ехэ хүбүүмнай мүнөө 19-тэй, 1988 ондо түрэһэн. Багамнай 10-тай, 1997 оной.

– Таанар эндэ Холбоодо зуһадаг гүт?

–        Тиимэ. Намаржаан, үбэлжөөн, зуһаламнай хуу нэгэ газарта – Холбоодо. Нэгэл һууринтайбди, нэгэл газартаа байдагбди. Намар болоходо энэ уулынгаа саагуур малаараа гаража зөөдэгбди, үнеэдөө һаажа, бэлшээри гоё газарта гарадагбди. Эндэ зуһахада үбһэ ногоомнай муу болоно. Тиигээд тэрээгүүрээ сэбэр газар гаража үнеэ юумэеэ һаанабди, хонёо адуулнабди. Үндэр хулһатай газар байха, тэрэ хулһан соогоо орожо үбэлжэдэгбди. Мүнөө үбһэеэ хадажа оруулжа байнабди.

–        Үмсөөрөө байһан айл юм байнат, хэды үхэр малтай гээшэбта?

–        Бүхыдөө таби гаран үхэртэйбди, 180 гаран хонин ямаан байха, унажа ябаһан агта адуун, 2 тэмээн гэжэ байха. Табан хушуун мал хуу байха манайда. Үбэлэй хүйтэн болоходо, малдаа тэмээгээ унадагбди. Бүхэли үбэлөө тэмээгээр бүхы ажалаа хэнэбди. 13 үнеэ һаанабди, һүеөө заводто үгэжэ байнабди. 1 литр һүн 1,5 түхэриг (хитад мүнгөөр) болоно. Газаамнай ерэжэ наймаашад өөһэдөө абаашадаг. Анхан морин тэргээ оруулаад лэ, абаашажа тушаадаг байһамди. Арбаад жэлэй тиигэхэеэ болинхойбди, хуу машинаар газаамнай ерэжэ абаха юм. Хоёр гурбан намаашан ерээд буляалдажа байха газааш, хэндэнь үгэхэ дуратай һаа,  тэрээндээ үгэхэш.

–        Таанар мүнөө ямар хүсэлтэйбта? Юу хэхэеэ һананабта?

–        Урдань жэл бүри энэ сабшаланһаа 60 тэргэ үбһэ абадагһаа, һүүлшын хоёр жэл ган боложо, 20 тэргэ үбһэ абанабди. Энэ 50 үхэрөө баталаад, түрэхэ 200 хонитой болоо һаа, жэл бүри 400 хони үдхэбэл, юумэнэй урда гарахал байгаабди. Хүүгэдээ хүн болгожо, һургуули һудартай болгоо һаа гэжэ һананабди.

–        Улаан-Үдэ ошожо үзөө гүт?

–        Үгы. Сүлөө сагай байгаа һаа, ошоол һаа гэжэ һанадагбди. Һаянай хэды жэлэй ошожо үзэе гэлсэдэг болоод байнабди.

–        Улаан-Үдэдэ ажамидархаяа һананагүй гүт?

–        Ошожо хараагүй, үзөөгүй нютаг тухай юун гэжэ хэлэхэбши, эндээл байхадамнай маанарта һайн.

–        Талада ажамидархын түлөө, талада байхада юун хэрэгтэйб?

–        Мал хаража байхада зунай сагта морин хэрэгтэй. Морин гээшэмнай манай хамаг ажалые хэжэ байха. Арба һараһаа эхилээд, таба һара болотор агтаяа амаруулжа, тэмээгээрээ ажалаа хэдэгби. Тиихэдэ минии унажа байһан морин турахагүй, тарган зандаа байха. Гэр хэрэгтэй, энэ манай эжы абымнай абажа ябаһан гэр гээшэ.

–        Хотодо байһан хүн талада байжа шадаха гү?

–        Хүн бүхэнэй заншалаар болохо. Бидэл һаа хотодо байжа шадахагүйбди, залхуутай байна. Үдэр мүнгэ гаргашалхаш. Хүдөөгэй амидаралда мүнгэн бага ороно гээшэ. Өөһэдынгөө буряад хубсаһа үбэлдөө ажалдаа үмдэдэгбди.

Ажалайнгаа забһарта дэншэеэ (зурагта-телевизор) харадагбди. Хаа-яа һонинуудые шагнадагбди. Холо ойрын шэнэ-шэнэ һураг дууланабди. Тархи толгоймнай һэргэшэжэ, юумэ ойлгодог болоно гээшэбди.

“Хүүгэдни талада ябахада, талые бараалжа, талада байһан юумые хуу хаража, ойлгожо ябагты” гэдэг һэн манай эжы аба.

–        Шоно малдатнай ородог гү?

–        Ороо ааб даа. Тиигээд лэ эдихыень эдеэд орхидог. Үлэһыень бидэ өөһэдөө эдидэгбди, балай бузар юумэтэй гэжэ тоодогүйбди. Малыемнай эдеэ гэжэ голхоржо байдаггүйбди. Шоно үдэр бүри хони мал эдихэгүй, гансал эдихэл гэһэн юумэеэ үдэршье, һүнишье ороод эдихэ. Малаа абарха гэжэ оролдодогбди, үбэлэй хүйтэн сагта шоно орохоо һанадаг.

–        Бурхандаа мүргэдэг гүт?

–        Мүргэдэг. Маани мэгзэмээ уншадагбди. Намар болоходо бурханаа тахюулдагбди.

–        Хэды саг болоод хони малаа гаргажа эдинэбта?

–        Зуун болоходо удаа болоод гарганабди, юундэб гэхэдэ муудаха гашалха, тиимэһээ хатаанабди мяхаяа. 6-7 һарада хатажа үгэхэгүй, бороо хуратай байна ха юм, үнэр орохо. Мүнөө яһала мүнгэ алтатай байхадаа, ажамидаралай дээшэлээд байхада, дэлгүүрһээ 2-3 үдэрэй мяха абажа эдинэбди.

–        Хитад хоол эдидэг гүт?

–      Эдинэ. Өөһэдөө хэжэ шадаха болонхойбди. Манай гүрэндэ ехэ ногоон элбэг. Зунай сагта тэрэниие эдинэбди.

–        (Һамганһаань) Таанаар һургуулида һураһан гүт?

–        Нүхэрни халта һураһан, би оройдоошье һураагүйб. Тиимэһээ хүгэдээ эрдэм һургуулитай болоһой гэжэ һананабди. Хоюулаал бүхы ажалаа хэдэгбди, хаа-яа ядаха болоходоо хүниие абадагбди. Аргал юумыемнай түүжэ үгэдэг, хамһалсадаг.

–        Һургуулида ябаагүй хүн хадаа, үзэг мэдэхэгүйш, хитад хэлэ мэдэхэгүйш, хууша монголоор бэшэжэшье шадахагүйб.Нүхэрни халта мэдэхэ, ажабайдалай үгэнүүдые яһала хэлэжэ шадаха. Хүүгэдни нам шэнги үзэг юумэ мэдэхэгүй бү болоһой гэжэ һанадагби. Ехэ хүбүүмнай малшан болохогүйб гэжэ хэлэдэг, мал ажал хэхэ дурагүй.

–        Хүбүүдтнай хаана һуранаб?

–        Хүбүүднай Хайлаар хотодо һургуулида һурана. Ехэ хүбүүмнай 12-дохи ангида ороо, багамнай 4-дэхиин. Ехэмнай һургуулиингаа байрада байна, багаяа айлда байлганабди.

–        Юундэ хүүгэдээ Шэнэхээнэй һургуулида үгөөгүйбта?

–        Юундэб гэхэдэ, Хитад гүрэн соо байгаа хадаа, хитад хэлэтэй болохо юм гү гээд. Хитад-монголые тэгшэ һураха.

–        Хүүгэдтнай ямар мэргэжэлтэй болоһой гэжэ һананат?

–        Соёлтой, мэргэжэлтэй болоһой гэжэ һанадагбди. Ехэ хүбүүмнай радиодо нэбтэрүүлэгшэ болохо хүсэлтэйб гэжэ хөөрэдэг. Хүбүүднай өөһэдынгөө һанаһан соо мэргэжэлээ шэлэг гэжэ һанадагбди. Хүүгэдэйнгээ хотын зон болоошье һаань, ехэ голхорхогүйбди. Бидэ хүгшэртэрөө малайнгаа хажууда ябахабди гэжэ һананабди.

–        (Нүхэрынь) Танай ажамидаралда эгээл шухала юумэн юун гэжэ һананабта?

–        Мүнгэ алтатай байгаа һаа шухала гэжэ һананаб. Ехэ мүнгэтэй һаа, наймаа хэхэ һэмди, байра байдалаа зохёохо байгаабди. Хоёр хүүгэдэйнгээ һургуулияа түгэсэхэдэ, айл болгохо, байра байдалынь зохёохо хэрэгтэй байна. Бидэндэ наһанай амаралтада гарахада гүрэнэй тэдхэмжэ гэжэ байхагүй, малшадта байдаггүй (мүнөө малшадта пенси үгэдэг болонхой – прим.ред.). Хүгшэрхэдэмнай хүүгэднай шадалтай һаа тэжээхэ. Дансада мүнгэеэ хадагалха гэһэн һанаан байна. Мүнөө дээрэ хүүгэдээ һургаад балай шаданагүйбди. Мүнөө ганса һүеэ тушаагаад, гар дээрэ мүнгэ абажа байнабди. Түхэреэн жэл һү тушаадагбди.

–        Жэлэй мүнгэн хэды болоноб?

–        Зунай һарын мүнгэн гэхэдэ, 2,5 мянган түхэриг болоно. 8-9 һараһаа нэгэ бага болоно.

–        Хүдөө талада ажамидаржа байхада, ямар юумэн хүндэ гэжэ һананабта?

–        Ажалнай хүндэ байна. Хамагынь хүндэ гэхэдэ, үбһэ шэрэхэ, үбһэ хадаха болоно. Намар болоходо, малаа ондо оруулха гэжэ үбһэеэ бэлдэнэш, хабар болоходо малаа түрүүлхэ, аргалаа суглуулха, малайнгаа нобшо хаяха гээд эгээл хүндэ саг болодог.

–        Хэзээ амардаг зон юмта?

–        Амарха гэжэ байдаггүй. Бидэ үшөө залуу байнабди, тиимэһээ өөһэдөө малаа харанабди. Харин хүндэ даалгажа болоно, тиихэдэ ехэ мүнгэ түлэхэш.

–              Юу хэхэ дуратайбта?

–        Би мори заһаха дуратайб, мориёо найрта бэлдэдэгби. Найрай уртай нэгэ долоо хоног унтангүй шахуу мориёо зохёодогби.

–              Танай һанаа бодолоор жаргал гэжэ юум бэ?

–      Үбшэн зоболонгүй ябаа һаа жаргалтай. Юумээр дутахагүй ябаа һаа жаргалтай.

–              Таанар жаргалтай зон гүт?

–              Жаргалтай. Хүнэй нэгэ адли зэргэдэ ябанабди. 

Жанна Дымчикова хөөрэлдэбэ

Гэрэлзураг Наталья Улановагай