Хамбын мүрысөөндэ хабаадаһан эрхимүүдые урмашуулжа шагнаха тухай: 

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн командануудта ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань дипломууд болон мүнгэн шан (30 000 мянга, 20 0000 мянга, 10 000 мянга түхэриг) болон тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Энэ мүрысөөндэ хабаадаһан командын түлөөлэгшэдтэ болон багшанарта сертификадууд үгтэхэ.

Хамбын гол шан абалгын тэмсээндэ илаһан команда Буряад нютагуудай нангин мүргэлтэ газарнуудые гороо хэхэ шанда хүртэхэ (Балдан-Брэйбун, Тамчын дасан, Ивалгын дасан, Шулуутайн дасан, Анаа дасан, Зандан Жуу, Жаран Хашар, Агын дасан, Сүүгэл дасан, Үзөөн дасан).http://minkultrb.ru/news/detail.php?SECTION_ID=96&ELEMENT_ID=6289

Юртэмсын хүн түрэлтэндэ эхэ хэлэнһээ

ондоо мүнхын аршаан үгы.

Эхэ хэлээ мартабал,

Мүхэлэй үүдэ нээнэ

ЭХЭ ХЭЛЭН – МҮНХЫН АРШААН

I БҮГЭДЭ БУРЯАДАЙ БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ МҮРЫСӨӨН

Буддын шажантанай заншалта Сангхын

дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Мүрысөөнэй  зорилгонууд:

1.  Буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхын, буряад нютаг хэлэн дээрээ харилсаха таарамжатай арга байгуулхын тула тус мүрысөөн эмхидхэгдэнэ.

2.  Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхэ саашань арьбадхаха хүсэл түрүүлжэ, үндэһэн арадайнгаа баялиг – эжы, абынгаа хэлэ сэгнүүлжэ һургаха.

Мүрысөөнэй үнгэрхэ болзор, хаяг:

2014 оной 6 һарын 12-13 үдэрнүүдтэ Ивалгын дасанда үнгэрхэ. 6 һарын 12-то үглөөнэй 09 саг 30 минутаһаа регистраци эхилнэ.

Мүрысөөндэ хабаадагшад:  

5-7 хүнһөө бүридэһэн команда соо  эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Командын бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй.  

 Мүрысөөнэй эрилтэнүүд: 

1.   Мүрысөөндэ хабаадагшад түрэл хэлэн дээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ аргатай, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.

2.   Угсаатан бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлэн дээрэ хэлэхэ, хөөрэхэнь шухала.

 МҮРЫСӨӨНЭЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу малаа – мори, үхэр, хони, ямаа, тэмээ – үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ түрэл хэлэндээ зорюулагдаһан “Эхэ хэлэн – мүнхын аршаан” гэһэн  мүрысөөнэй шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэбэ. Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээнгэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй юм.  

Бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» (бүхэ), хонхойгоод унаһыень «ямаан» (хонхо), хажуулдижа зогсоод, бүтүү талаараа дээшээ хараһаниинь морин,  хээтэй хажуугаараа зогсоһыень «үхэр», ута руугаа өөдөө бодоод байһаниинь тэмээн (ёро) болодог юм.    

I шата

1.      Морин тала: АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Танилсалга

2.      Хонин тала: БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДYЙТЭЙ! Хөөрөөн

3.      Үхэр тала: ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ! Найруулгын зүйлтэй оршуулга

4.      Ямаан тала: ҺОНЮУША ХАРАГШАДАЙ АНХАРАЛДА. Реклама

5.      Тэмээн тала: ЗҮБШЭХЭ, СЭЭРЛЭХЭ ЗҮЙЛНҮҮД. Элирүүлэн тобшолго

    

II шата

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамбын гол шан абалгын тэмсээн

МҮРЫСӨӨНЭЙ ДҮРИМҮҮД

 I шата

1.    ШАГАЙН МОРИН ТАЛА – АБА  ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын шатын мүрысөөн. 

Аймаг, сэлеэн тухай хөөрөөн соогоо тоонто нютагайнгаа домог, түүхэ, байгаалиин баялиг, солото зон тухай мэдэсэ 5-7 минутын туршада тодорхойлхо зэргэтэй. Командын гэшүүд үгтэһэн сэдэбээр гү, али нэгэ өөрын дураар шэлэһэн сэдэбээр булта хабаадалсажа танилсалгаяа эмхидхэхэ.  

Жэшээнь:

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай байгаали

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай бүхэ

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай  хүлэг эрдэни

АБА ЭЖЫН НЮТАГАЙ МАГТААЛ. Нютагаймнай шүтөөнүүд г.м.

 Хөөрөөгөө шэмэглэн, мүнөө үеын оньһон аргануудые хэрэглэжэ болохо (видеопрезентаци, видеоряд, фильм...). Гэбэшье, мүрысөөндэ хабаадагшадай сээжэ хөөрөөнэй ульгам баяниинь хараада абтан сэгнэгдэхэ.

2.         ШАГАЙН  ХОНИН  ТАЛА –

                          БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД - ЕРЭЭДYЙТЭЙ!

 Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин “Даян дэлхэйн нэрэнүүд” гэһэн мүрысөөн.

 “Даян дэлхэй” (амитад, шубууд, загаһад, хорхой шумуул, ургамал) болон  хүнэй бэеын мүсэнүүдые нэрлэхэ. Тус сэдэбүүдээр зурагууд дурадхагдаха.  

3.    ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА – ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

“Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй” гэһэн үгын ёһоор гандашагүй эрдэм мэдэсэ харуулха мүрысөөн.

Ород хэлэнһээ үгтэһэн үгүүлэл өөрынгөө нютаг хэлэн дээрэ  оршуулжа, олоной һонорто соносхохо (3-5 минута бэлэдхэлдэ үгтэхэ).

4.    ШАГАЙН  ЯМААН ТАЛА –

ҺОНЮУША ХАРАГШАДАЙ АНХАРАЛДА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абари хараадаа абан, удаадахи мүрысөөн дурадхагдаха.

Нютагайнгаа онсо шэнжэнүүдые тэмдэглэн, буряад эдеэ хоолоо, буряад хубсаһаяа олондо мэдүүлжэ, хүнэй һонирхол татама түрэл нютаг руугаа  уриһан реклама найруулха.  (1-1,5 минута үгтэхэ)

Сэдэбүүд: сагаан эдеэн, мяхан табаг, эхэнэрэй хубсаһан, эрэшүүлэй хубсаһан, хүүгэдэй хубсаһан.

Рекламын сэдэб биледээр шэлэгдэжэ, 3-5 минутын туршада бэлэдхэл хэхэ.

5.    ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА –

            ЗҮБШЭХЭ, СЭЭРЛЭХЭ ЗҮЙЛНҮҮД

Элинсэгэйнгээ  нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээн арад зоноо тэдхээдэг юм.

Тэрэнэй ёһоор таанадта иимэ даабари: дурадхагдаһан гэрэлзурагууд дээрэ үгтэһэн үйлэ хэрэгүүдэй зүб бурууень элирүүлхэ. Нютагайнгаа заншал, гурим, хэлэ тодоор харуулхые оролдохо шухала.

   Сэдэбүүд:

–        Гал гуламтаа сахилга тухай;

–        Мүргэлэй газараар бэеэ абажа ябаха заабаринууд;

–        Хүниие угталгын, мэндэшэлгын, харилсаанай, үдэшэлгын ёһонууд;

–        Буряад түрын заншалнууд.

II шата. БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ

Хамбын гол шан абалгын тэмсээн

1.      Нютагайнгаа буддын шажанай мүргэлэй газар (обоо, субарга, бунхан, дуган, мааниин шулуун) тухай 2-3 минутын сээжэ хөөрөө дэлгэхэ. Заатагүй буддын шажанай нэрэ томьёонуудые хэрэглэхэ.

2.      “Буддын шажан Буряад орондо” гэһэн сэдэбээр тестовэ асуудалнууд үгтэхэ.

Шэнжэлхэ сэдэбүүд: Буддын шажан Буряадта, Буряад угсаатанай (Агын, Буряадай, Эрхуугэй, СПб) дасангууд, нютагай дасанай түүхэ,  Бандида Хамба ламанар тухай, шүтөөнүүд, шажанай үгэнүүд (hургаалнууд), бурхадай нэрэнүүд, ламанарай зиндаанууд (ширээтэ лама, соржо лама, гэсхы лама...), буддын шажанай пантеон (Бурхан багша, бурханай табан изагууртан – Будда Дхьяни, бодисаданар, идамууд, хандамаанар, сахюусанууд, тэнгэринүүд) г.м.

Эрхимүүдые урмашуулга болон шагналга

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн командануудта ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань дипломууд болон мүнгэн шан барюулагдаха. Энэ мүрысөөндэ хабаадаһан командын түлөөлэгшэдтэ болон багшанарта сертификат үгтэхэ.

Утас: 89503935033  Ямар нэгэ асуудалнууд гарабал, ламанарһаа асууха.

Хэрэглэгдэхэ литература:

Л.Намжилова “Шэдитэ эрхи”, “Алтан эрхи”

Л. Линховоин “Лодон багшын дэбтэрһээ”;

Б-Х. Цырендоржиева “Хүн болохо багаһаа”;

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева “Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи”“Буряад хэлэн” гэһэн сахим һураха бэшэгэй “Буряад юртэмсэ” хуби;

“Буряад хэлэн” гэһэн сахим һураха бэшэгэй “Наадан һурая-Даян дэлхэй” хуби гэхэ мэтэ.

Ага руу ошохонь...

Үглөөдэр минии нүхэд Ага руу ошожо, тоглолтонуудаа эхилхэнь. Бэлигма, Мүнхзул, Бадма, Даша-Доржо. Шэнэ дискынгээ баярай наада хэхэнь. Амжалта хүсэнэб.

http://minkultrb.ru/news/detail.php?SECTION_ID=96&ELEMENT_ID=6142

Хамбын толинууд

Ивалгын дасанда үнгэрһэн Бага хуралай дүнгүүд тухай хэлэбэл, Баргажан, Хурамхаан, Зэдэ, Сэлэнгэ, Захаамин, Түнхэн, Аха, Хяагтын түлөөлэгшэнэр ерэжэ, хэдыхэн лэ һара соо суглуулжа  нютаг хэлэнэйнгээ үгэнүүдэй толинуудтай танилсуулба.

Хабарай дулаахан үдэрнүүдээр Шэнэхээнэй малша айлнууд малайнгаа түлнүүдые эмнижэ эхилбэ. Хурьга эшэгэнэй 1-2 һаратай, буруунуудай жэлтэй, адууһанай хоёр жэлтэй болоод байхада эмнидэг байгаа. Эмнеэ гэжэ үгэ малайнгаа шэхые отолжо тэмдэглэхые хэлэнэ.
Айл бүхэн өөр өөрынгөө тусгаар эмьтэй байгаа. Хурьга, эшэгэнэйнгээ шэхэнһээ эмнижэ абаһан таһархайнуудые тооложо, хэды толгой түл абаһанаа баяшуул мэдэдэг байгаа юм. Нэгэ айлай малнууд бултадаа адли эмьтэй байгаа. Малаа алдаа һаа, эмеэрынь һурагшалан бэдэржэ олодог бэлэй.

Адуутай айлнууд (һүрэг адуутай) адууһануудайнгаа зүүн гуяда гү, али ташаада тамга дарадаг һэн. Түмэрөөр хэһэн тамгые галда халаагаад, адууһанайнгаа гуя, ташааень хайрадаг байгаа. Түхэреэн горьё, хас, ошир, а, ба, ха гэжэ монгол болон га, ха гэжэ түбэд үзэгүүдээр хэһэн ондо ондоо тамгануудтай байһан юм.
Эмнеэтэй хамта эрэ малнуудайнгаа заһааень шэмхэн абадаг һэн. Захын хүндэ бэшэ, харин тусгаар хүнгэн гартай хүндэ малайнгаа заһаае шэмхүүлдэг байгаа. Мүн энэ үедэ даага, гунанай болоод заримдаа үреэ, ехэ адууһанайшье дэлһые хиргажа абадаг — дэллэдэг һэн. Мүн үреэ адууһануудайнгаа хамарынь һэтэлдэгшье ёһо байгаа.
Адууһа дэллэлгэ, заһалга, эмнилгэ болоходо, шамбай шамбай хүбүүдэй шадалаа харуулдаг хабатай гоё үдэр болодог һэн. Хорёо соо хаалтатай байһан адуу ургалжа гү, али бугуулдижа барилга юуншье бэшэ (Лодон Линховоин).

Сайн байна! Мүнөө уншагшадтаа Үбэр-Монголой мэдээжэ дуушан Сэсгмаагай Шэгнэхээн нютагтаа  хэһэн шэнэ гэрэлзурагуудые дурадханаб. Улаан-Үдэ хэды удаа ерэжэ тоглоһон Сэсэгмаа дуушан “Анда” хамталигай гол дуушанаар 7 жэлэй удаа хүдэлжэ байна. 

"Газар газарай изагуур урлигтай Үбэр-Монголойнгоо бүхы нютагуудай хүгжэм дууе харуулһан хамталиг болонобди. Арадай дуунуудые манай хүгжэмшэд шэнэ аргаар найруулна, хаанаш ябахадамнай “Андын” концертнуудые хүгшэ залуугүй халуун хүлеэн абадаг гээшэ. Һонин гэхэдэ, монгол туургататанаймнай урлигые гадаадын хүмүүс ехэтэ һонирходог, энэ жэгтэй гоё" - гэжэ Сэсэгмаа хөөрөө бэлэй. Нээрээшье, "Анда" хамталигтаяа суг Сэсэгмаа Европын гүрэнүүдээр,  хэды һараар Америкаарш 3 удаа ябаа, Австрали, Шэнэ Зеланди, Азиин улсууд гээд  ошоогүй газарынь үсөөн үлөө. 

Баян-Хушуу обоодо абтаһан Сэсэгмаагай шэнэ фотозурагууд танай анхаралда: 

   

3 һарын 5-да Буряадай гүрэнэй филармониин танхимда  үдэрэй 15.00 сагта мүн энэл үдэшын 18.30 сагта  Монгол Улсын, Үбэр-Монголой найруулагшад ерэжэ Буряад арад түмэндэ "АРАВТ" гэһэн кино үзүүлхэ. Та бүгэдые уринаб энэ кинодо.